ناخن جویدن کودکان یک عادت ناخوشایند است که در طبقه اختلالات رفتاری کودکان دسته بندی می‌شود. این عادت در کودکان از سنین ۲ تا ۵ سالگی آغاز می‌گردد. در صورت عدم اصلاح به موقع، ممكن است اين رفتار در بزرگسالی نيز ادامه پيدا كند. کودکان روح آسیب پذیری دارند و معمولا ناخن جویدن آن‌ها ناشی از تنش‌ها و استرس‌هایی است که در طول روز تجربه می‌کنند. والدین در مرحله اول باید علت ناخن جویدن را در کودک خود جستجو کنند. استفاده از تنبیه بدنی شرایط را بدتر می‌کند. با به کاربردن روش‌هایی ساده می‌توانید این عادت را در کودک معصوم خود از بین ببرید.
چرا کودکان ناخن می جوند؟
گاهی عصبانیت بیش از حد در بچه‌ها باعث بروز چنین رفتاری می‌شود. ناخن جویدن در کودکان کمرو و خجالتی نیز دیده می‌شود. کودکانی که خجالتی‌اند معمولاً در جمع دچار اضطراب شده و اولین واکنش آن‌ها جویدن ناخن است.
اگر کودکتان تنها در موقعیت‌هایی مثل تلویزیون دیدن و یا در شرایط استرس زا ناخن خود را می‌جود، جای نگرانی نیست؛ با افزايش سن، این عادت کودکانه ترک خواهد شد.
اما اگر ناخن جویدن کودکان به صورت دائمی است، باید علت آن را پیدا کنید. ممکن است اتفاقاتی نظیر طلاق والدین، جابه‌جایی منزل یا رفتن به مدرسه‌ای جدید باعث اضطراب و ناراحتی کودک شده باشد.
در واقع می‌توان نتیجه گرفت که ناخن جویدن پاسخی در برابر اضطراب، خستگی و اعتماد به نفس پایین است.
اما در برخی کودکان عادت ناخن جویدن با اختلالات روانپزشکی همراه است؛ بیماریهای چون اختلال کمبود توجه و بیش فعالی، اختلال تومور، اختلال وسواس فکری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال افسردگی حاد، اختلال اضطراب عمومی، اختلال هراس و اختلال اضطراب جدایی، می‌توانند دلیلی بر ناخن جویدن کودکان باشند.
عوارض ناخن جویدن کودکان
بیشترین تاثیر جویدن ناخن بر روی شکل ظاهری و زیبایی دستان است به طوری که به تدریج اعتماد به نفس کودک کاهش می‌یابد. همچنین ناخن جویدن یک عادت رفتاری ناپسند است و دیگران نگاه مثبتی نسبت به آن ندارند. اما برخی مواقع عوارض آن جدی‌تر می‌شود؛مثلا ممکن است کودک پس از کندن ناخن آن را قورت دهد و در نتیجه مشکلات بسیار جدی همچون درد وخونریزی معده و عفونت به وجود آید. مشکلات گوارش و آسیب‌های دهان و دندان نیز از دیگر خطرهای جویدن ناخن هستند. از طرف دیگر ناخن ها سرشار از میکروب و آلودگی‌اند و ممکن است از طریق جویدن وارد بدن شوند.
والدین در مواجهه با ناخن جویدن کودکان چگونه باید برخورد کنند؟
از کودک تان مستقیما نپرسید که چرا این کار را انجام می‌دهد. هرگز او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنید. در قدم اول توجه کنید که کودکتان در چه مواقعی این عمل را انجام می‌دهد. روانشناسی کودک برای درک بهتر این موضوع به شما کمک خواهد کرد.
سعی کنید کودکتان را برای صحبت در اين زمينه با ملایمت و آرامش کامل یاری كنيد. کودک باید درباره‌ی نگرانی‌هایش با شما صحبت کند. به حرف‌آوردن کودکان درباره‌ی اين موضوع کمی دشوار به نظر می‌رسد. از جملاتی استفاده كنيد که دلیل واقعی ناخن جویدن کودکان نیست اما او را ترغيب به صحبت می‌كند. مثلا می‌توانید به او بگویید «ناخن‌هایت رو میجوی که تیزشون کنی؟» و اينگونه راهی برای مکالمه درباره‌ی مشکل باز کنید. مشاوره کودک برای حل موضوع در سریع ترین زمان و با بهترین روش شما را یاری خواهد کرد.
در ادامه به بررسی راهکارهای ترک عادت ناخن جویدن در کودکان می‌پردازیم.
1. به خاطر ناخن جویدن کودکان تنبیه نکنید
کودکان این عادت را ناخودآگاه انجام می‌دهند. بازداشتن کودک از انجام آن با دعوا و تنبیه وضع را خراب‌تر می‌کند. هرگز او را به خاطر جویدن ناخن‌هایش کتک نزنید. برای رفع این مشکل قدم به قدم جلو بروید. مثلا بگویید در هنگام غذا خوردن یا سر میز شام ناخن جویدن ممنوع است. با وضع قوانین این‌چنینی این عمل را محدود و محدودتر کنید. نگذارید این مسئله در خانواده بزرگ شده و به یک بحران تبدیل شود. جملاتی نظیر «حالمو بهم نزن» یا «این چه کاریه»، اثرات احساسی به شدت مخربی دارند و نه تنها موجب ترک عادت نمی‌شوند بلکه شرايط را برای کودک سخت تر می‌کنند.
در واقع والدین نباید به ناخن جویدن کودکان واکنش نشان دهند زیرا برخی از کودکان این کار را برای جلب توجه دیگران انجام می‌دهند. فقط سعی کنید دست‌های کودک همیشه تمیز نگه داشته شود. در مورد این عادت با او صحبت کنید اما درباره رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او درباره ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب وی شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد و حتی پیشرفت کودک را مورد توجه و تشویق قرار دهید.
2. کودک را مشغول کار دیگری کنید
مشغول کردن کودک و یا ترغیب او به انجام کارهای دستی مانند نواختن موسیقی، تمرین و فعالیت‌های ورزشی یا استفاده از توپ‌های کوچک مخصوص می‌تواند موثر باشد.
از او کارهایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند. درست کردن کاردستی یا کشیدن نقاشی هم روش خوبی برای این کار است.
3. بر روی انگشتان کودک داروی تلخ نزنید
می‌توانید چسب زخم رنگی تهیه کنید و به روی انگشتانش بزنید. هرگز دنبال روش‌هایی مثل تهدید، پاشیدن فلفل و داروهای تلخ، بدمزه، بد رنگ و… به روی انگشتانش نباشید. چون تجربه نشان داده این روش‌ها نه تنها برای ترک ناخن جویدن کودکان مؤثر نیست، بلکه با ایجاد احساس گناهکاری و اضطراب در او باعث افزایش آن می‌شود.
4. به کودک خود تصویر نشان دهید
بچه‌ها همیشه جذب تصاویر می‌شوند تا کلمات. برای ترک ناخن جویدن می‌توانید از روش تصویری استفاده کنید. از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرده و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کنید. تصویر ناخن‌های سالم و زیبا یا لاک زده را به آن‌ها نشان دهید. می‌توانید زمانی که شروع به جویدن ناخن کرد یک آیینه مقابل او بگذارید تا تصویر خودش را ببیند و از انجام این عمل منصرف شود.
کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست‌های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب و آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست‌ها را با دست‌های خود مقایسه کند.
البته بدانید هیچ‌کدام از این روش‌ها بدون تکرار جوابگو نیستند و باید صبر و حوصله به خرج دهید.
5. ناخن های کودک را کوتاه نگه دارید
حتی تا مدت‌ها بعد از ترک عادت، ناخن‌های فرزند خود را کوتاه نگه دارید. ناخن‌های کوتاه شده لزوم کمتری دارند تا جویده شوند. سعی کنید هر چند روز یک بار ناخن‌هایش را بگیرید و سوهان بزنید تا حتی نتواند تکه‌های کوچک ناخن را به دندان بگیرد و عادت خود را دوباره شروع کند. تا زمانی که مطمئن شوید به طور کامل درمان شده است این کار را انجام دهید و به او بگویید برای حفظ پاکیزگی و بهداشت لازم است.
6. دارو درمانی ناخن جویدن کودکان
آخرین مرحله دارو درمانی است؛ دارو درمانی صرفا در موارد بسیار شدید و در کودکان بالای 7 سال که اضطراب بالایی دارند، استفاده می‌شود. برای ترک ناخن جویدن از داروهای ضد اضطراب مثل فلوکستین، هالوپریدول، لیتیوم و استیل سیستین (acetylcysteine) استفاده می‌شود. برای اینکه بفهمید کودک شما نیاز به دارو درمانی دارد و به چه میزان و چه داروهایی باید مصرف کند حتما باید به روانشناس کودک مراجعه کنید.
کمک گرفتن از متخصص
در برخی مواقع ناخن جویدن کودکان نشانه‌ای از یک مشکل جدی است. این مورد بسیار نادر است اما می‌تواند ناشی از مشکلات و اختلالات روانی باشد. در این صورت ناخن جویدن به قدری شدید خواهد شد که به پوست و گوشت نیز آسیب بزند. در صورت مشاهده این وضعیت، حتما به یک روانشناس مراجعه نمایید تا شرایط کودک را به طور کامل بررسی کند.
مطالب مزتبط:
بیماریهای روانی در کودکان و جوانان
